आत्मपरीक्षण

                              इतरांना नांवे ठेवून टीकाटिप्पणी करत बसण्यापेक्षा स्वतातील कमतरता व दोषांच आधी अध्ययन केले पाहिजे.निंदकाचे घर असावे शेजारी ह्या म्हणीनुसार त्यातील चांगले ते घ्यावे..याचाच अर्थ निंदक आपल्यातील कमतरता किंवा दुर्गुण दाखवण्याचा प्रयत्न करतात.. त्यातुन आपल्यात काय बदल करावा ते कळते

.. थोडक्यात आत्मपरीक्षणांने .‌‌..

आपण परिपूर्णतेकडे

वाटचाल करतो...

नाती..

..मला समजलेल मानसशास्त्र..426

             नाती अनेक आहेत.आईवडील..भाऊबहिण

..सासूसूना..यासारखी अनेक नाती आहेत..पण नात्या..

नात्यात देखील उजवडाव केलं जातं.

           सासू..सून..आणि मुलगी .. तिन्ही स्रियाच..पण वागण्यात पक्षपातीपणाच का असतो.... हा मोठा प्रश्न आहे.. अर्थात सर्वच ठिकाणी मी म्हणतो तसंच आहे

....असही नाही.. अर्थात अपवाद असू शकतात.

                      एक व्यसनी मुलगा.. संपूर्ण कुटुंब वेठीस धरतो..जगन नकोसं करतो..पण तरी देखील आई...‌ मुलालाच गोंजारते.. 

                                जेंव्हा की त्याच्या व्यसनामुळे व उद्दाम वागण्यामुळे सूनेची अवस्था बिकट असते.. तिच्या वेदना तिच्या चेहऱ्यावर दिसतात..येथे मात्र सासूच

मातृत्व जाग होत नाही.. खरंतर सूनेच्या डोक्यावर ममतेच छत्र धरणं

..सासूच कर्तव्य असायला हवं..येथे मात्र उलटं अनुभव .. सारखं सारखं माहेरी का फोन करते असं सुनावलं जात.

                            पण हेच जर स्वताच्या मुलीच्या बाबतीत असलं.. तर मात्र जावायाला धारेवर धरलं जात..मग स्वताचा मुलगा चुकीच वागत असेल तरीही त्याला का गोजांरल जात. का सूनेची बाजू घेतली जात नाही..

                             सांगायचं तात्पर्य योग्य बाजू घेवून सपोर्ट करावा..नाहीतर आंधळ्या प्रेमापोटी चुकीची बाजू घेवून समर्थन केल्यास.. कलह टोकाला जावून..नको ते घडू शकते ..ह्याच भान राखलं पाहिजे.

        अर्थात काही ठिकाणी सूनांच्या त्रासामुळे कुटुंब विस्कळीत झाल्याचीही उदाहरणं आहेत..

  खरंतर अश्या घटना घडू नयेत म्हणून कुटुंबातील सर्वच सदस्यांनी काळजी घेतली पाहिजे.

             ....... गोपालदास पाटील.......

दुर्लक्ष.. सावधान.

संघर्ष

दैदिप्यमान

उर्जा स्त्रोत

वय

मला  समजलेल मानसशास्त्र 411                

....वय....

                                  खरंच वयाच्या काही व्याख्या तयार करून आपण मनाच्या शब्दकोशात ..कायम स्वरुपी साचवल्या आहेत.बालपण ..तारुण्य.. वृद्धावस्था याप्रमाणे प्रत्येक अवस्थेत ..शरीरातील बदल आपण पहातो..

            त्यातील बालपण व तारुण्य हे आपण उर्जा पूर्ण मानतो..तर वृद्धत्व हे आजाराचे माहेरघर व मृत्युकडेनेणारी अवस्था आपण मानतो.पण ते खरं आहे का?

              माझ्या मते अजिबात नाही.. आपल्या मनात वर्षोनुवर्षे वृद्धत्वाची जी पार्श्वभूमी आपण तयार केली आहे..ती याला कारणीभूत आहे...वृद्धत्व देखील उर्जा पूर्णच असतं . पण  त्याबाबतीत तयार झालेली नकारात्मक मानसिकते..

मुळे तसं घडत.जर तुम्ही वृद्धत्वाकडेही... सकारात्मक मानसिकतेतून पाहिल तर ...ते  देखील उर्जेने व चैतन्याने परिपूर्ण असतं.

आता माझं वय झालं..आता काय संपलं ..किती दिवस राहीले .. आता मला पहिल्यासारख वाटतं नाही.. अश्या नकारात्मक मानसिकतेमुळे शरीर साथ देत नाही..हीच मानसिकता जर तारुण्यातही मनात आली.. तरी उर्जा व चैतन्य संपत ..मग राहते फक्त दुर्बलता..

                          काय कारण आहे काहीजन.. वाढत्या वयातही  उर्जापूर्ण असतात.. तर काही अंथरुणाला खिळतात..त्याच कारणं म्हणजे मनाची दुर्बलता किंवा सबलता.

                       

म्हणून वयाच्या कुठल्याही अवस्थेत असा.. तुमच्या मनाच्या मानसिकतेवर सर्व काही अवलंबून असते..मग दुर्बल व्हायचं का सबल तुमचे तुम्ही ठरवा.

नेहमी प्रमाणे स्वस्थ राहा आणि मस्त राहा 😋

                                        ......गोपालदास पाटील.....

शिकवण मनाला.

राजकीय मानसिकता..

छंद आपला..आनंद आपला .

अनावश्यक ताणतणाव..

खरंच रोजच्या बातम्या मधुन मानसिक तणावातून घडलेल्या घटनांमधून कळतं की किती मानसिक तणाव किंवा डिप्रेशन मधून अश्या घटना घडत आहेत..ज्यात इतरांचा जीव घेत..स्वताही संपत आहेत.. 

कारणं भलेच काहीही असतील..पण शेवटी मानसिक तणावातूनच ह्या घटना घडत आहेत..मग ते पुणे येथील पोलीस अधिकार्‍याने केलेलं प्रकरणं किंवा नुकतंच आरपीएफ जवाना कडून झालेलं रेल्वेतील हत्याकांड..हे सर्व का घडलं.. कसं घडलं याचा तपास पोलीस करतीलच..

पण हे का घडतं..कश्यामुळे घडतं याची कारणं कळली पाहिजेत.. भविष्यात असे प्रकार घडू नये म्हणून काही गोष्टींची काळजी घेतली पाहिजे.. त्यातील सर्वात प्रमुख भाग अभ्यासला गेला पाहिजे..ते म्हणजे .. नैराश्य आणि मानसिक ताणतणाव.. 

मला वाटतं यांवर सर्वात चांगला उपाय म्हणजे.. मेडीटेशन.. ध्यानधारणा.. थोडक्यात जर एक दहा मिनिटे डोळे मिटून अंतर्मनात डोकावून पहायला शिकलं तर वर नमूद समस्यांच निराकरण होवू शकत.आणि ती आज काळाची गरज आहे.. कारणं असं म्हणतात मन चंगा तर कटोरी में गंगा.म्हणून मन सुदृढ असायला हवं.

खरं प्रेम..

                  ..छायाचित्रातील विडीओचे शब्दांकन करण्यासाठी माझ्याकडे शब्द नाहीत.कारण सर्वच .. शब्दांपलीकडे आहे .

   माझ्या कडील गायीच.. हे प्रेमळ वासरु.. किती निरागस प्रेमाने .आपल्या 

भावना व्यक्त करत आहे...सकाळ सायंकाळ ..चारापाणी.. साफसफाई..

त्यांच्या अंगावरुन प्रेमाणे हात फिरवणे..इतकच असतं......पण त्याची परतफेड ते किती दामदुप्पटीने करतात..हे दिसून येत.

यातून एक सिद्ध होत.. प्रेम आणि जिव्हाळ्यात खूप ताकद आहे.कळत नकळत हे धागे इतके घट्ट होतात की मुके प्राणीही आपल्या कृतीतून बोलायला लागतात.. ह्या विडीओत हे वासरु...कृतीतून प्रेमाचा वर्षाव करत आपल्या भावना .. ज्या पद्धतीने व्यक्त करत आहे..ते पाहून पटतं की.. संवेदना व्यक्त करण्यासाठी भाषेची किंवा बोलायची गरज नाही.. फक्त स्पर्श पुरेसा आहे निख्खळ प्रेम व्यक्त करण्यासाठी.

थोडक्यात प्रेमात आहे इतकी शक्ती की जग जोडले जाते.

याची प्रचिती सर्व मानव..पशु ..पक्षी ..जलाचरात येते...

म्हणून प्रेमाणे जग जोडा..पण त्यासाठी अहंकार सोडा.

       ...... गोपालदास पाटील........

मृगजळ

              समाधान आणि आनंद शोधण्यासाठी आपण धावत आहोत मृगजळामागे..शेवटी आपली अवस्था तीच होते ..जी त्या हरणाची..जे आयुष्यभर त्यासाठी धावंत पण मिळतं काय ? फक्त दमछाक.

जगायला लागत काय..रोटी कपडा और मकान..पण आपण तेव्हढ्यावर थांबतो का? अजिबात नाही..खोटी प्रतिष्ठा.. अनावश्यक चमकधमक साठी आपण संपूर्ण जीवन पणाला लावतो..शंभर वर्षे जगणारा माणूस आज 60 वर येवून ठेपला आहे. पूर्वीची आणि आताची जीवनशैलीत आमूलाग्र बदल झाला आहे.शारीरीक श्रमाने शरीर धडधाकट राहायचा.. त्यामुळे शरीर व मना स्वस्थ राहायचं.. स्वस्थ छान झोपेच वरदान होत..पण आता फक्त आहे धावपळ आणि ताणतणाव..अगदी मृगजळामागे आभासी गोष्टीसाठी धावणार्‍या हरणासारख. 

म्हणून खरं जीवन जगायला शिका.. अनावश्यक दमछाक टाळा..आभासी जगामागे धावू नका.. नैसर्गिक गरजा थोड्या आहेत.. निसर्गाशी प्रमाणिक राहा.. मानवी शरीर आणि यंत्र यातील फरक ओळखा.. यंत्र बनू नका..

व्यसन..

                           ...व्यसनं हे , आकाशात दाटलेल्या ढगांसारख असतं ..जे संपूर्ण आयुष्य व्यापून टाकतं..उन्नतीचा सुर्य झाकोळून टाकतो..आशेची किरणं दिसेनासी होतात..समोर असतो..काळाकुट्ट अंधार..

सुरवातीला मजेखातर किंवा पराजित मानसिकतेतून व्यसनाधीन झालेल्यांची ..नंतर मात्र... व्यसन एक शारीरिक आणि मानसिक गरज बनते..कारण त्याशिवाय ते बेचैन होतात..

                           त्यांनाही सर्व कळतं ..पण ते सवयीचे गुलाम बनतात..त्यातुन तोच बाहेर पडतो .. जो अपराजित मानसिकतेला पराभूत करून..स्वताच्या ईच्छा शक्तीच्या जोरावर बाहेर पडतो..

                                     पण यातून बाहेर पडणारे फार कमी असतात..कारण परिस्थिती समोर हार मानणारे ..कधी जेते होत नाही..

   

               शेवटी जेते होण.. हे..असिम ईच्छाशक्ती..आत्मविश्वास आणि कठोर परिश्रम व त्यातील सातत्यावर अवलंबून असते..मग जिंकायच ना..मग करा सुरवात.

स्वस्थ राहा ❤️... मस्त राहा ❤️

नारी का सन्मान

अतिरेक

                                   अतिरेक कोणत्याही गोष्टीचा असो परिणाम.  वाईटच.अतिश्रम..अतिआराम..अति धावपळ..अति ताणतणाव.. थोडक्यात अति तेथे माती ही म्हण सार्थ आहे .म्हणून जीवन संतुलीत हवे..

         शारीरीक आणि मानसिक आराम फारच गरजेचा आहे..तरच तुम्ही स्वस्थ आणि आनंदी जीवन जगू शकता जगातील बहुतेक समस्यांच मूळ अतिरेक.... त्यातुनच निर्माण होतेयुद्धजन्य परिस्थिती.. नैसर्गिक आपत्ती

.. धार्मिक जातीय ताणतणाव..दंगली..अहंकार..क्रोध.. ह्या सर्वांच मूळ आहे अतिरेक.. म्हणूनच रबर तुटेपर्यंत ताणू नका.. अतिरेकातून सर्वनाश आहे..

                                   म्हणूनच सुदृढ मानसिकतेसाठी ध्यानधारणा व शारीरिक स्वास्थ्यासाठी शारीरिक व्यायाम काळाची गरज आहे..कारण मन स्वस्थ तर शरीर स्वस्थ..आणि ह्या दोन्ही गोष्टी प्रत्येकाच्या स्वस्थ असतील

..तर मानसिक आणि शारीरिक दृष्ट्या स्वस्थ समाज जन्माला येईल..ज्यात कुठेही ताणतणाव नसेल आणि खर्‍या अर्थाने मानवी जीवन सुजलाम सुफलाम होईल.

मग करुया प्रयत्न स्वस्थ आणि मस्त जीवन जगण्याचा.. स्वस्थ राहा ❤️ मस्त राहा ❤️

... मानसिकता...

आपल्या देहबोलीतून कळते आपली मानसिकता.  चेहरा..डोळे .. शारीरीक हालचालीतून कळतो..आपला आत्मविश्वास.

 आत्मविश्वास आपल्या ..मानसिक व शारीरिक स्वास्थ्यावर अवलंबुन असतो.म्हणून काळजी सोडा..आनंदी राहायला शिका..आहे ते स्वीकारायला शिका.. दृष्टी बदला... सृष्टी बदलेल..एक सुंदर सहज आणि आनंदी जीवनासाठी ..ते फार गरजेचे आहे.

                 ...... गोपालदास पाटील.....

पूर्व मानसिकता

मनाने काही गोष्टी आधीच संचयीत केलेल्या असतात.. स्मशान..एक भयानक जागा..शोक आणि दुःख असलेली जागा. मंदिर म्हणजे निरव शांतता.. प्रसन्नता आणि आनंद समाधान देणारी जागा.आणि यासारख दैनंदिन अनुभवातून..बरंच काही .. मन आधीच साचवत असतं. 

नंतर  म्हणून मंदिरात जायचं म्हटलं म्हणजे अंतर्मनाचा लगेच प्रसन्नता जाहीर करत..त्याचे प्रतिसाद बाह्य मनाव्दारे स्विकारले जातात..आणि..त्यावरच त्या वेळी त्या व्यक्तीचा मुड अवलंबून असतो.

बाहेरील जगात .. डोकावून चांगल्या  वाईटाची व्याख्या ठरवण्यापेक्षा...अंतर्मनाचा वेध घ्या... आणि तेथे एकाग्र व्हा..त्यातुन तुम्हाला खरं आत्मिक समाधान मिळेल.

थोडक्यात.. कुठल्याही बाबतीत पूर्वग्रह नको..तरच तुम्ही सापेक्षपणे जीवनाकडे पाहू शकता.

      मग व्हा अंतर्मनाशी एकाग्र..आणि.. मिळवा..खरा आनंद जीवनाचा.

                      गोपालदास पाटील 

   

मला समजलेल मानसशास्त्र 26

 

उम्र थकी तो क्या हुवा 

हौसले न कम हो पाए

हिम्मत हो तो तुफान मे भी

माझी नैया पार लगाए

                                मंझील तो मिलती ह

                                बस दिशा आपकी सही हो

                               गलती होगी तभी आपसे जब 

                                विस्वास खुद पे नही हो 

                                                               दुनियासे इंसानियात कभी न मीट पायेगी 

                                                             इंतजार करो थोडा रात के बाद सुभह आयेगी.

                   गोपालदास पाटील

मला समजलेल मानसशास्त्र 25

 

                                                                            

               

                                                        व्देष.ईर्षा नष्ट करा.

                    उत्साहाचा वाहिल झरा.

चालवू नका क्रोधाचे अस्र

           त्यासाठीच आपलं मानसशास्त्र.

..गोपालदास पाटील...

मला समजलेल मानसशास्त्र 24

 खरच आम्ही प्रगती केली का?

        मोठमोठया आलीशान हौसींग सोसायट्या निर्माण झाल्या.हम दो हमारे दो अश्या चौकोनी कुटुंब संस्कृती अस्तीत्वात आली. घरात आल, दार बंद. 

समोरासमोर फ्लॅट असूनही दोनदोन महिने संभाषण नसत. चुकुन समोर आल तरी एक स्माईल, संपल, परत पुढच स्माईल चुकुन समोर येतील तेव्हांच. खरच हा मानवी स्वभाव आहे? एक दुसर्‍याशी काही घेण नाही.

मी माझ्या सेवाकालात अश्या बर्‍याच घटना पाहिल्या, बाजूच्या फ्लॅटमधे चोरी होते आणि शेजारी आवाजाही येत नाही. एव्हढच नाही शेजारची व्यक्ती किती दिवस घरी आली नाही, हेही माहीत नसते. काही ठिकाणी तर प्रेत सडल्या नंतर कळते की तेथे काही झाले आहे.

आता एव्हढी उदासीनता जर असेल तर त्यांचा फायदा गुन्हेगारी प्रवृत्ती घेणारच. मी सेवेत असताना एक घटना ज्यात एकाचा मनीलेंडीगचा व्यवसाय होता. खालच्या फ्लोरवर व वरच्या फ्लोरवर असे त्याचे दोन फ्लॅट होते. सर्व कुटुंब बाहेरगावी गेले.घरी वयोवृद्ध वडील एकटेच, स्पष्ट दिसत नसल्याने एकटेच घरी थांबले, घरात स्वयंपाक व घरकामाला बाई.

पण आपण गेल्यानंतर सुरक्षीतते च्या दृष्टीने घरातील परदेशी व देशी चलन असलेला बॉक्स खालच्या फ्लॅटमधे नेवून ठेवला. कारण वडील एकटे, दिसत नाही, कोणीतरी पैसे काढून नेईल ,म्हणून बॉक्स खालच्या फ्लॅटमधे., पण शेवटी चोरी झालीच.

दुपारी एक अनोळखी इसम आला आणि वजन जास्त म्हणून ,खालील सेक्युरीटी गार्डची मदत घेवून बॉक्स रीक्षात टाकला आणि निघून गेला. नंतर तो पकडला गेला हा भाग वेगळा.

काय दर्शवते ही लाईफ स्टाईल. वृदध व्यक्ती, नोकरांच्य भरवश्यावर, मालमत्ता रामभरोसे आणि जीवनही रामभरोसे.. मग त्या मानाने चाळी बर्‍या होत्या. जेथे एकदुसर्‍याशी, जिव्हाळ्याचे संबध असायचे, एकदुसर्‍याच्या,सुखदुःखात सहभागी असायचे.. एव्हढ्या इतर सुखसोयी नसतील, पण एक आपुलकीची भावना असायची.

अर्थात संपूर्ण दोष सोसायटी म्हणून म्हणत नाही, कारण जागेअभावी, बिल्डींग आणि फ्लॅट संस्कृतीने जन्म घेतला. पण तेथे कस राहव हे ठरवणारे तुम्हीआम्हीच आहोत..

काय हरकत आहे चाळीतील काही चांगल्या व आपुलकी निर्माण करणार्‍या गोष्टी सोसायटीतही जपायला., त्यातुन नुकसान काही नाही, झाला तर फायदाच आहे. कारण त्यातील सर्वात मोठा फायदा म्हणजे माणसातील माणुसकी जिवंत राहील.

गोपालदास पाटील

मला समजलेले मानसशास्त्र 23

 मानसिकता

        टीका कोणालाही आवडत नाही. सर्वांना हवी स्तुती. पण स्तुतीप्रीय माणूस टिकाकारां अभावी आपल सर्व बरोबर, या कल्पनेत रमेल हा सर्वात मोठा धोका. जर आपल्या आयुष्यात आपण काही चुकीचे करत असू , तर टीकेच्या माध्यमातून समजावल्यास त्यात गैर नाही. स्तुती करणार्‍यांना, चुकीचे असेल तर टीका करण्याचाही अधिकार आहे.

        टिकेला केवळ टीका म्हणून घेण्यापेक्षा, त्या टीकेचा सकारात्मक पद्धतीने घेतल्यास त्यातून खूप काहीमिळते. टीका जर वास्तव असेल तर त्यातून तुम्हाला समजते तुमची चूक, जी पुढे पुन्हा होणार नाही.

        टीका असते तुमच्या संयमाची परीक्षा, टीका शिकविते विपरीत परिस्थितीतील मानसिक संतुलन, त्या परिस्थितीतील तुमची निर्णय क्षमता. थोडक्यात टिकाकार तुम्हाला परिपूर्ण होण्यास मदत करतात. टीका करणही कठीण काम आहे,एव्हढ सोप नाहीं. म्हणून आपल्याला परिपूर्ण करायला हातभार लावनार्‍या या टिकात्मक मानसिकतेच खर तर स्वागतच करायला हवं.

गोपालदास पाटील

मला समजलेले मानसशास्त्र 22

       

         एक धनगर असतो .भल्या सकाळी रानात मेंढ्या च्या कळपासह नेहमी प्रमाणे आल्यानंतर एका पडक्या विहीरीतून त्याला मांजर ओरडल्या सारखा आवाज येतो.तो डोकावून आत पहातो.आत एक वाघीन तिच्या पिलासह दिसून येते.क्षणभर निरखून पाहिल्यानंतर त्याच्या लक्षात येते ,वाघीन मरुन पडली आहे आणि ते पिलू आपल्या आईजवळ घोटाळत आहे.मेंढपाळाला दया येते तो त्या पिलाला सोबत नेतो.मेंंढ्या व मेंढपाळाची शिकारी कुत्रीं यांच्यासोबत त्या पिलाची दिनचर्या आणि जीवन प्रवाह सुरु होतो.

         दिवशेंदिवस ते पिलु मोठ होत आणि एक दिवस एका पूर्ण वाघीनीच्या रुपात रुपांतरीत होत.मेंढ्याच. दुध पित ,शिकारी कुत्र्यांसोबत खेळत एक रुबाबदार वाघीन आपल्या कळपाच रक्षण करते हे पाहून मेंढपाळही निर्धास्त असतो.

        एका रात्री जंगलातील एक वाघ त्या कळपाकडे येतो ,पहातो एक वाघीनच त्या कळपाच रक्षन करते आहे.तो हळूहळू पुढे येतो, वाघीन अंदाज घेत मागे मागे जाते ,शेवटी विश्वास पटतो की काही अपाय होणार नाही.परस्पर आकर्षण निर्माण होवून ती त्या वाघाबरोबर जंगलात जाते.

        जंगलात गेल्यानंतर खर्‍या संघर्षाला सुरुवात होते.कळपात आयत दुध,अन्न,पाणी सर्व मिळत पण जंगलात दिवसभर वणवण भटकल्या नंतर सायंकाळी एक पाण्याच तळ समोर पाहून आनंदाने त्या वाघीनीच् याघशातून पहिली डरकाळी बाहेर येते आणि तीला जाणीव होते अरे आपण मेंढी किंवा कुत्रीं नसून वाघ आहोत कारण आजपर्यंत फक्त त्यांचेच आवाज ऐकले होते पण आज स्वत्वाची जाणीव झाली.स्वता शिकार करुन मिळवलेल्या अन्नाची चव किती वेगळी असते ते कळले.स्वताच खर विश्व कळल.आज खरच आपल स्वंतंत्र जीवन काय आहे याची जाणीव झाली आणि खर्‍या अर्थाने वाघीनीच सामर्थ्य,बेदकरारपणा अनुभवायस मिळाला .

म्हणून स्वत्वाची जाणिव होण महत्वाच .धर्म जात प्रांत देश हे विसरुन मानवाला आपण मानव म्हणून जन्माला आल्याची स्वत्वाची जाणीव जेव्हां होईल तेव्हां पृथ्वीवरतलावरील सर्वं कलह, विध्वंश अणि युद्ध थांबलेली असतील आणि खरी शांतता नांदेल.मग बघा होतें का अस्तीत्वाची जाणिव.

गोपालदास पाटील

मला समजलेल मानसशास्त्र 21

 

        आज सकाळी सकाळीच टी.वी. वर एक दुखद आणि विचार करायला भाग पाडणारी बातमी पाहिली आणि विचार चक्र सुरू झालं.खरच का घडत हे , एक आई आपल्या तान्हुल्याची हत्या करुन स्वता आत्महत्या करते.काय होत असेल या क्षणी की आपल्या पोटच्या गोळ्याची माया देखील अश्या घटनां थांबवू शकत नाही.कुठुन येत असेल एव्हढीच कठोरता.स्वताला संपवून काय साधलं.त्या लहानग्याचा काय गुन्हा होता.असेल व्यथा,असेल त्रास म्हणून काय इतकं टोकाच पाऊल.

        खरच काय म्हणावं या मानसिकतेला.म्हणतात पुरुष कठोर असतात पण येथे एक स्त्री आणि माता हे दोन्ही शब्द संयम ,शांती आणि प्रेमासाठी ओळखले जातात.मग का घडावी अशी घटना? कदाचीत असतील काही कारण ज्यामुळे जगन असह्य झाले असेल.दुसरा मार्ग निघाला नसता का?

    एक मात्र खरं हल्ली संयम , आपसातील संवाद,थोड्या थोड्या गोष्टींवरुन टोकाचे मतभेद, फक्त नवरा बायको व मुलं इतका सिमित परिवार असतांना अश्या घटना घडण्याचे कारणच काय.

        संयमाचा अभाव,टोकाचा इगो, विभक्त कुटुंबात वडीलधाऱ्यांचा मार्गदर्शनाचा अभाव, धावपळीच्या जीवन,अस्थीर जीवनशैली, आपसातील हेवेदावे, संस्कारांचा अभाव,अतिशिक्षीत झाल्याने निर्माण झालेल्या अति महत्त्वाकांक्षा, शारीरिक दुर्बलता,सामंजस्याचा अभाव,अशी अनेक कारणे देता येतील.पण खरं कारण आहे संवादांचा अभावामुळे निर्माण झालेली मानसिक अशांतता.कुठेतरी हे थांबणं , गरजेचं आहे,नाहीतर ही भयावह परिस्थिती वाढतच जाईल.यासाठी प्रत्येकाने दिवसातून एक तास स्वताचे मानसिक व शारीरिक आरोग्यसाठी दिलाच पाहिजे.दिलखुलास बोलले पाहिजे, मनमुराद हसले पाहिजे, आनंद आणि उल्हास निर्माण करण्याची कला अवगत केली पाहिजे तरच यावर नियंत्रण मिळवता येईल.

गोपालदास पाटील

मला समजलेले मानसशास्त्र भाग 20

 

         व्यक्ती तितक्या प्रवृत्ती.खरच खूप विविध स्वभाव अनुभवायला मिळतात दैनंदीन जीवनात.आनंद , दुःख देणारे ,सदा टिका करणारे,प्रशंशा करणारे,स्वताची प्रोढी मारणारे ,इतरांना कमी लेखणारे.स्वता उत्साही राहून इतरांना उत्साही ठेवणारे,सतत दडपणाखाली राहणारे, खुनशी प्रवृत्तीचे, परोपकारी, सतत समोरच्याचा बोलून किंवा कृतीने अपमाण करणारे,सतत नकारात्मक किंवा सकारात्मक विचार करणारे,छलकपट करणारे ,मदत करणारे,लोभी, निस्वार्थी अश्या अनेक प्रकारच्या मानसिकतेचे धनी समाजात पहायला मिळतात.काहींचा स्वभाव घडण्यास परिस्थिती कारणीभूत असते.तर काहींचे मूळ स्वभावच तसे असतात.काहींना इतराच्या प्रगतीत आनंद तर काहींना ईर्षा.शेवटी सर्वांना सोबत घेवून चालताना,त्यांना बदलण्यापेक्षा आपण बदललेल चांगल.कारण तुलणात्मक दृष्ट्या इतरांपेक्षा स्वताला बदलन सोप असत.मग तयार आहात ना ,सर्व मानसिकतेचे लोकांशी जुळवून घेण्यासाठी.त्यातील कांहीं आपले आप्तस्वकीय देखील असू शकतात.कदाचित आपणही कोणासाठी विचित्र स्वभावाचे असू शकतो.

गोपालदास पाटील

मला समजलेले मानसशास्त्र 19

 

फारच वेगळ असतं हे जग.अनुभव गाठीशी असतात.संपुर्ण आयुष्य संघर्षात घालविल्याने व जगाचा बरावाईट अनुभव आल्याने मूळ स्वभावात बराचसा बदल पहावयास मिळतो.जेष्ठांच्या या ग्रुपमधे बरीच मंडळीजशी अधिकारी म्हणून सेवानिवृत्त झालेले असतात तसेच कनिष्ठ म्हणूनही निवृत्त झालेली असतात.कोणी सैन्य दलातील कोणी पोलीस दलातील कोणी बॅंकेतील,तर कोणी वैद्यकीय ,सरकारी, शिक्षण क्षेत्रातील अधिकारी ,कर्मचारी कोणी व्यापारी तर कोणी शेतकरी अश्या सर्व व्यवसायाशी संबंधीत लोक असतात.सर्वांचे अनुभव आपल्या कार्यक्षेत्रा प्रमाणे वेगळे असतात पण जेष्ठ पातळीवर जी प्रगल्भता असते ती थोड्याफार फरकाने सारखीच असते.महत्वाच म्हणजे तारुण्यातील उतावीळपणा ,कठोरता ,बडबड संपलेली असते.पण काही प्रसंगात बालकांचा निरागस वा हट्ट देखील अनुभवायला मिळतो.वेगवेगळ्या क्षेत्रातील लोक एकत्र आल्याने विविध क्षेत्रातील माहिती होते.या वयात नातवंड हे प्रेमळ नातं जास्त प्रिय असते.सुना मुलांशी कोणाचं जमत कोणाचं जमत नाही, काही उघड बोलतात ,काही झाकली मूठ सव्वा लाखाची,तर काही भरभरुन कौतुक करतात, प्रत्यकाच्या स्वभावानुसार आवड ठरलेली असते.कोणाला धार्मिक तर,कला,संगीत ,गाण्यात रस असतो, तर कोणाला स्वास्थसाठी ,योग ,प्राणायाम ,व्यायाम यात रस असतो.शांत वातावरणात आनंद लहरी निर्माण करण्यासाठी सर्वांचेच प्रयत्न असतात.पण मला वाटतं या वयात बालकातील निरागसता तारुण्याच्या जोश आणि म्हातारपणातील प्रगल्भता यांचा संगम घडवून आणला तर जीवन अधिक आनंददायी व सुखकारक होईल.

गोपालदास पाटील

मला समजलेल मानसशास्त्र 18

खूप विचित्र असतो भावनांचा गुंता.गेल्या आठवड्यात माझी गोड नात आजारी होती.दोनदा डॉक्टरांकडे नेलं ,औषध बदलून झाली, फरक पडत नव्हता. ब्लड,युरीन सर्व टेस्ट केलेल्या , सर्व नार्मल, पण ताप कमी होत नव्हता. 103 च्या वर ताप गेल्याने काळजी वाटत होती. हसती खेळती बाहुली मलूल झाली होती,हसणे,बोलने सर्व विसरली होती. गेल्या वर्षी नातेवाईकांपैकी एकाची अवस्था स्वताच्या डोळ्यांनी पाहिली होती. वायरल वायरल म्हणून शेवटी कॅन्सर डिटेक्ट झाला होता. मन, तीचे तसेच लक्षण पाहून त्याच विचारांनी गुरफटले होते. त्या संपूर्ण कालावधीत नकळत डोळ्यांच्या कडा पाणावत होत्या. डोक्यात विचारांचं आणि मनात भावनांच काहुर माजलं होत. अतिशय विमनस्क अवस्थेत तो कालावधी गेला. शेवटी एक्सरे नंतर समजलं तिचे टॉन्सील वाढल्याने तो प्रॉब्लेम झाला. पण खरं सांगतो नेहमी ऊत्साही राहणारा मी त्या एका आठवड्यात पांच वर्षांनी वयस्क दिसू लागलो. पण ती व्यवस्थित झाल्यानंतर तोच उत्साह पुन्हा एकदा परत मिळाला. त्यातुन एक मात्र शिकलो की तुमचे शारीरिक स्वास्थ हे मनस्वास्थ्यावर अवलंबून असते. जेथे भावनीक गुंतणूक जास्त त्या नात्यांचा सकारात्मक किंवा नकारात्मक दोन्ही परिणाम तेव्हढ्याच तीव्रतेने अनुभवास मिळतो.. नातीची तब्येत बिघडली आणिसुधारली ,ह्या दोन्ही घटनांमधे मी निराशा आणि वेदना तसेच उत्साह आणि आनंद तेव्हढ्याच तीव्रतेने अनुभवले. थोडक्यात मन स्वास्थ्य सर्वश्रेष्ठ आहे.

गोपालदास पाटील

मला समजलेले मानसशास्त्र 17

 

पैसे घेवून उपचार करणारे डॉक्टर अनेक आहेत . पण समाजाचं आपण काही देणे लागतो असा विचार करणारे विरळच.असच एक व्यक्तीमत्व आहे डॉक्टर मा. जगन्नाथ दिक्षीत.जर व्यवसायच करायचा असता तर करोडोने कमावले असते. पण मेडीकल कॉलेजमध्ये प्राध्यापक. डीन अशी पद भूषवत सरांनी रिसर्च साठी स्वताला वाहून घेतले.यादरम्यान अपार कष्ट करुन , अनेक प्रयोग करुन इन्शुलीनच्या अतिरिक्त प्रमाणामुळे वजन वाढते हे शोधून काढले . तसेच हे प्रमाण वाढण्यास कारणीभूत इन्शुलीनची किती मात्रा बाहेर पडते व किती वेळ त्याचा प्रभाव राहतो हेही शोधले.त्यावर अनुसरून आहारविहारची एक पध्दत मांडली.ज्यामुळे कित्येक लोक आज अनेक व्याधितून मुक्त झाली तेही विनामूल्य.कारण सर शिबिरात व्याख्यानातच सविस्तर मार्गदर्शन YouTube वरही सरांची अनेक व्याख्याने आहेत.सरांच्या म्हणण्याप्रमाने तुम्ही काहीही खायला किंवा प्यायला घेतल्यानंतर इन्शुलीनचे जे माप शरीरातून येते त्याचा प्रभाव 55मिनीटे असतो म्हणून ते पूर्ण युटीलाइज होण्यासाठी त्या पंचावन्न मिनिटांतच एक वेळचा आहार आटोपला पाहिजे.दिवसातील अश्या दोन वेळा निवडून 55 मिनिटांचे वेळापत्रक पाळल्यास 100 टक्के कफ पित्त वात व त्यामुळे वाढलेले वजन यातून पूर्ण मुक्तता मिळते.आरोग्य संजीवनी खरं तर हीच.शारीरीक आरोग्य चांगले तर मानसिक आरोग्य चांगले.मग कधी करता सुरवात.पण सुरवातीला आणि शेवट करतांनामा. दिक्षीत सरांचे आभार मानायला विसरु नका ज्यांनी ही जीवन संजीवनी आपणास विनामूल्य उपलब्ध करुन दिली.55 मिनीटाच वेळापत्रक पाळा . दोन जेवणातील मधल्या कालावधीत शक्यतो पाण्याव्यतिरिक्त काहीही घेवू नका. 45मिनीट चाला. मी ही जीवनशैली 3 महिने फॉलो केली 4 किलो वजन कमी झाल.माझ्यासारखे अनेक आहेत ज्यांना फायदा झाला. सरांनी संशोधनाच भांडवल न करता समाजाला ते विनामूल्य बहाल केल. म्हणून त्यांच्या कार्याने प्रभावित होवून स्वअनुभवातून अनेक जन स्वंयस्पूर्तीने समाजात सरांच्या कार्याचा सर्वांना आरोग्य लाभ मिळावा म्हणून प्रयत्नशील आहेत.सरांचे शतशा आभार.

गोपालदास पाटील

मला समजलेले मानसशास्त्र 16

मानसशास्त्र फक्त मानवा पुरतच मर्यादित असतं का? तर नाही हे फक्त मानवापुरतच मर्यादीत नाही.भलेच त्याला आपण पशुपक्षी शास्त्र म्हणू शकतो. मानवी स्वभावातील प्रेम किँवा क्रोध यावर जशी मानवी मानसिकता अवलंबून असते, तसेच प्रेम किंवा जिव्हाळा प्राणी किंवा पक्षांकडूनही मानवाच्या बाबतीत पहावयास मिळतो. दोनतीन वर्षांपूर्वी एक पोपट रोज सकाळी न चुकता बाल्कणीत येवून रोज आपल्या मधूर आवाजात सकाळी उठवायचा.त्याला माझी लहानगी नात पेरुची फोड, हिरवी मिरची किंवा इतर काही खाद्य पदार्थ द्यायची.रोज सकाळी पोपट येणार.दिवसभर थांबणार सर्वाच्या खांद्यावर ,डोक्यावर किंवा शेजारी न घाबरता बसणार ,संध्याकाळी मात्र उडून जाणार.काही वेळा आश्चर्य वाटायचं ,२५० फ्लॅटच्या सोसायटीत सर्वं फ्लॅट सारखे असताना १२व्या मजल्यावरील नेमका फ्लॅट हा कसा ओळखतो. पण नंतर जाणवलं प्रेमाचे ऋणानुबंध जेथे निर्माण होतात तेथे काहीच अशक्य नसत.रोज अगदी नियमित तो येणार हक्काने घरात फिरणार, घरातील एक सदस्यच वाटू लागला होता.पण सायंकाळी मात्र पुन्हा माघारी निघून जाणार . सतत दोन वर्षे हा कार्यक्रम चालू होता. पण अचानक एक दिवस तो गेला आणि परतलाच नाही , घरातील सदस्य रोज चातकासारखी बाल्कणीत जावून वाट पहायची पण परत आलाच नाही.नक्की काय झालं माहित नाही, कदाचित त्याच्याशी असलेले ऋणानुबंध तेव्हढ्यच कालावधीसाठी असतील.एक मात्र खरे अजूनही वाटत तो परत येवून खांद्यावर बसून चोचीने कान ओढेल.खरच भावनेचा ओलावा निर्माण होण्यासाठी फक्त प्रेम पाहिजे मग तो मानव ,प्राणी, पक्षी काहीही असो .त्याची ओळख पशुपक्ष्यांनाही तेव्हढीच कळत असते जितकी मानवाला.

गोपालदास पाटील

मला समजलेले मानसशास्त्र 15

 

        आजकाल सर्वच पालक मुलांवर त्यांची आवड शारीरिक, बौद्धिक क्षमता समजून न घेता आपले मत व इच्छा मुलांवर लादतात . त्यामुळे मुलांवर अनावश्यक दडपण येते हुषार असूनही योग्य क्षेत्र आवड लक्षात न घेता निवडल गेल्यास अपयश येवून मुलांच करीयर सुरू होण्याआधीच संपत. म्हणून आपल्या मुलांच्या आवडी निवडी वेळीच लक्षात घ्या.त्यांची बौद्धिक व शारिरीक क्षमता लक्षात घेऊनच करीअर क्षेत्राची निवड करा.

        याबाबत अविनाश धर्माधिकारी सरांनी एका उदाहरणासह खूप छान माहिती सांगितली.थोडक्यात कथानक याप्रमाणे आहे.तीन मित्र असतात.तिघही प्रायमरी पासून हायस्कुल पर्यंत शिक्षण एकत्रच असतात. तिन्ही भिन्न स्वभावाचे पण मैत्री मात्र अतुट असते.त्यापैकी अभ्यासात खूप हुषार,दुसरा त्यापेक्षा थोडा डावा,तर तिसरा अगदीच साधारन.पण जो साधारण असतो तो इतर बाबतीत म्हणजे संगठण कौशल्य,वेळ पडली तर कोणाशी दोन हात करायची तयारी ,असा असतो.वेळप्रसंगी आपल्या दोनमित्रांना कोणी त्रास दिल्यास त्यांच्या वाटेल ते करायची तयारी ,अशी ही मैत्री.दुसरा जो सर्वसाधारण असतो तो या दोघांकडे असलेल्या गुणवत्तेनुसार त्याची मदत घेणार व त्याच्या क्षमतेनुसार त्यांना मदत करणार.जो सर्वात हुषार असतो तो या दोघांना अभ्यासात मदत करतो.

        कालांतराने जो अगदी साधारण असतो तो 12नंतर शिक्षण सोडतो,जो हुषार असतो तो इंजीनियर होतो,तर सर्वसाधारण असतो बी.ए.नंतर स्पर्धा परीक्षेची तयारी करतो.

        काही अवधी लोटल्यानंतर हुषार इंजिनिअर होवून बांधकाम खात्यात नोकरीस लागतो.दुसरा स्पर्धा परीक्षा पास होवुन कलेक्टर हो तो व त्याच जिल्ह्यात बदली होऊन येतो जेथे त्याचा मित्र इंजिनिअर असतो.आणि तिसरा राजकारणत संघटन कौशल्याच्या जोरावर मंत्री होतो वत्याच जिल्याचा पालकमंत्री होतो.म्हणजे सर्वांत हुषार इंजिनिअर, सर्वसाधारण असतो तो कलेक्टर आणि अगदीच अभ्यासात साधारण तो मंत्री.म्हणून फक्त पुस्तकी गुणवत्ताच महत्वाची नसते तर आपल्या आवडीच्या क्षेत्रात काम करायला मिळाले तर त्या त्या क्षेत्रात ते सर्वोच्च शिखर गाठू शकतात म्हणूनच मुलांच्या आवडीनूसार व क्षमतेनुसार त्यांचे क्षेत्र निवडू द्या,बघा यश त्यांच्या पायाशी असेल..

गोपालदा पाटील

मला समजलेले मानसशास्त्र 14

  

जर

असं असेल. असं नसेल.  

१. प्रेम. ‌ व्देष.  

२. समर्पन. अहंकार.  

३. निरपेक्ष. अपेक्षा.

४. विश्वास. अविश्वास.  

५. आस्था. अनास्था.  

६. प्रशंशा. टिका.  

७. शांती. अशांती.  

८. सकारात्मकता. नकारात्मकता.  

९. निस्वार्थ स्वार्थ.

मला वाटतं मानवी स्वभावाचे विविध रुपांचे असेल आणि नसेल अश्या योग्य पद्धतीने विभाजन करून विचार केला तर बर्‍याचश्या मानसशास्त्रीय समस्यांचे उत्तर ज्याचे त्यालाच मिळेल.

गोपालदास पाटील

मला समजलेले मानसशास्त्र भाग 13

 

दुष्काळग्रस्थ शेतकरी 

आभाळाकडे डोळे करी 

शेत सर्व झाल भकास 

निरभ्र आहे सर्व आकाश 

डोक्यावर कर्जाचा डोंगर उभा 

नेते फक्त घेतात सभा 

जनावरांना चारा नाही 

कुठेच आम्हाला थारा नाही 

सरकारी मदत होत नाही 

आमच्या पर्यंत ती येत नाही 

जगण्याची इच्छा खूप आहे 

परिस्थिती आत्महत्येकडे नेत 

लवकर याच्यावर करा उपाय 

अन्यथा आमच्याकडे नसेल पर्याय

गोपालदास पाटील